Rynek funduszy inwestycyjnych i emerytalnych
Na koniec 2022 roku środki zarządzane przez krajowe fundusze inwestycyjne wyniosły ponad 266,3 mld zł wobec 301,7 mld zł na koniec 2021 roku, co oznacza spadek o 11,7%.
Źródło: Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami
Rok 2022 w gospodarce światowej naznaczony był silnymi turbulencjami w związku z wybuchem wojny w Ukrainie i wzrostem inflacji do poziomów nienotowanych w wielu krajach od 40 lat. Te dwa zjawiska oraz ich konsekwencje ekonomiczne wpłynęły negatywnie na wszystkie klasy aktywów. W ujęciu rynku globalnego, zarówno strategie oparte o rynek akcyjny, jak i strategie oparte o rynek obligacyjny, przyniosły relatywnie wysokie straty. Klienci wycofali blisko 24 mld środków (netto) z krajowego rynku funduszy inwestycyjnych, co w połączeniu z głęboką przeceną wartości aktywów pozostałych w funduszach spowodowało, że w 2022 roku rynek funduszy inwestycyjnych zmniejszył się o ponad 35 mld r/r.
Wartość rynku aktywów netto funduszy zdefiniowanej daty prowadzonych przez TFI w ramach PPK wyniosła na koniec 2022 roku ponad 10,3 mld zł wobec 6,5 mld zł na koniec 2021 roku, co oznacza wzrost o 58%.
Źródło: IZFiA, KNF, wartośc aktywów netto FZD wg instytucji zarządzających, dane wyłącznie dla TFI, bez PTE i TU
Wartość aktywów netto funduszy zdefiniowanej daty w ramach PPK dla całego rynku, tj. prowadzonych przez TFI, PTE i zakłady ubezpieczeń na koniec 2022 roku wzrosła do blisko 12 mld zł wobec 7,7 mld zł na koniec 2021 roku. Wzrost spowodowany był kontynuacją programu. W 2021 roku obowiązkiem utworzenia PPK objęto wszystkich pracodawców. W 2022 roku do PPK systematycznie napływały kolejne składki od pracowników (2-4% wynagrodzenia brutto), pracodawców (1,5-4% wynagrodzenia brutto pracownika), a także dopłaty powitalne (250 zł) i roczne (240 zł) od państwa.
Rynek funduszy emerytalnych
Na koniec 2022 roku aktywa netto otwartych funduszy emerytalnych wyniosły ponad 156 mld zł co oznacza spadek o 17% w porównaniu do końca 2021 roku. Na spadek wartości aktywów wpływ miała przede wszystkim wojna w Ukrainie, która wpływała na zachowania inwestorów. Przez większą część 2022 roku miała miejsce duża zmienność cen na rynkach akcji. W ciągu 9 miesięcy indeksy odnotowały znaczne spadki. Dopiero w czwartym kwartale nastąpiło istotne odbicie, dzięki któremu indeksy odrobiły ponad połowę strat.
Źródło: KNF, dane miesięczne o rynku OFE, dane za grudzień 2022 roku
Dobrowolne Fundusze Emerytalne
Mimo dużej zmienności na rynku papierów udziałowych 2022 roku, aktywa dobrowolnych funduszy emerytalnych wzrosły do ponad 1,2 mld zł na koniec roku. Istotny wpływ na wartość aktywów miały bieżące wpłaty, które w 2022 roku w DFE PZU wyniosły blisko 120 mln zł.
Działalność i oferta produktowa
W ramach Grupy PZU działalność na rynku funduszy inwestycyjnych prowadzi Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych PZU (TFI PZU). Oferuje produkty i usługi dla klientów indywidualnych i instytucjonalnych. Prowadzi również programy inwestycyjno-oszczędnościowe w ramach III filaru systemu ubezpieczeń społecznych:
- Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE);
- Pracownicze Plany Oszczędnościowe (PPO);
- Pracownicze Programy Emerytalne (PPE);
- Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK);
- Grupowe Plany Emerytalne (GPE), oraz Pakiet Wyższa Emerytura (PWE), w ramach których dostępne są IKE i IKZE dedykowane dla pracowników klientów korporacyjnych obsługiwanych przez TFI PZU.
Na koniec 2022 roku TFI PZU miało w swojej ofercie 59 funduszy i subfunduszy, w tym dziewięć subfunduszy w ramach PPK.
Z początkiem 2022 roku do dystrybuowanej oferty weszło 7 nowych subfunduszy inPZU SFIO, a w serwisie inPZU wdrożona została nowa metoda identyfikacji tożsamości klienta – wideoweryfikacja uwzględniająca wszystkie dokumenty tożsamości. W ofercie TFI PZU znalazła się także intensywnie rozwijana usługa zarządzania aktywami na zlecenie. W listopadzie 2022 roku TFI PZU połączyło się z TFI Energia dzięki czemu przejęło 3 subfundusze emerytalne Energia Emerytura SFIO, jeden fundusz zamknięty dedykowany dla podmiotu zewnętrznego oraz portfel aktywów pod zarządzaniem. Efektem połączenia jest wzrost aktywów znajdujących się pod zarządzaniem TFI PZU o około 5,2 mld zł oraz umocnienie pozycji na rynku produktów emerytalnych.
Na koniec 2022 roku TFI PZU zarządzało funduszami inwestycyjnym o wartości aktywów netto w wysokości 29,7 mld zł, co oznacza wzrost o 22,7% od stanu z końca 2021 roku i 11,1% udziału w rynku funduszy inwestycyjnych. Tym samym w ramach rynku zarządzania funduszami inwestycyjnymi TFI PZU osiągnęło status jednego z trzech największych towarzystw funduszy inwestycyjnych w Polsce (w raportach Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami zostało sklasyfikowane na trzeciej pozycji po Ipopema TFI oraz PKO TFI).
Źródło: IZFiA
W ramach sukcesywnie rozwijanej usługi zarządzania aktywami na zlecenie klienta (usługa asset management) TFI PZU na koniec 2022 roku zarządzało aktywami o wartości blisko 11,3 mld zł, z czego blisko 0,6 mld zł dla klienta zewnętrznego. Wartość aktywów pod zarządzaniem w funduszach inwestycyjnych oraz w ramach usługi zarządzania na zlecenie wyniosły blisko 41 mld zł, z czego aktywa od klienta zewnętrznego wyniosły 15,5 mld zł.
Największy przyrost aktywów w 2022 roku TFI PZU odnotowało w subfunduszach zdefiniowanej daty: PPK inPZU 2035 (+222,6 mln zł); PPK inPZU 2040 (+205,2 mln zł); PPK inPZU 2030 (+189,8mln zł); PPK inPZU 2045 (+148,9 mln zł) oraz PPK inPZU 2025 (+137,6 mln zł), a fundusze, w których aktywa netto zanotowały w 2022 roku największy spadek, to: PZU Sejf+ (spadek o 272,6 mln), PZU Stabilnego Wzrostu Mazurek (spadek o 209,5 mln) oraz inPZU Inwestycji Ostrożnych (spadek o 130,4 mln).
Istotnym pozytywnym efektem działań TFI PZU w 2022 roku, było dodatnie saldo sprzedaży funduszy inPZU w ramach dystrybucji poprzez platformę inPZU – pomimo wyjątkowo negatywnego otoczenia rynkowego oraz spadku wielkości rynku.
Na zmianę wartości aktywów pod zarządzaniem w ramach funduszy największy wpływ miały:
- połączenie z TFI Energia;
- rozwój serwisu i oferty inPZU oraz działania wspierające;
- systematyczne wpłaty w ramach Pracowniczych Planów Kapitałowych;
- systematyczne wpłaty w ramach Pracowniczych Planów Emerytalnych;
- reakcje światowego rynku finansowego związane z inwazją Rosji na Ukrainę;
- polityka Narodowego Banku Centralnego w obszarze stóp procentowych;
- bezprecedensowy wzrost rentowności obligacji obniżający ich wycenę;
- przeceny na większości światowych rynków akcyjnych;
- podwyżki stóp procentowych przez banki centralne relatywizujące zysk niektórych funduszy.
TFI PZU jest również jednym z liderów rynku Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) i Pracowniczych Programów Emerytalnych (PPE). Wynik ten to zasługa szerokiego wsparcia, jakie TFI PZU oferuje pracodawcom przy wdrażaniu i obsłudze PPK, satysfakcjonujących wyników inwestycyjnych subfunduszy PPK oraz ścisłej współpracy z Pionem Klienta Korporacyjnego PZU Życie.
Kontynuowana w 2022 roku stabilizacja portfela PPK i PPE wpłynęła na umocnienie pozycji Grupy PZU w obu obszarach zarówno pod względem wartości aktywów jak i liczby uczestników. Wartość aktywów funduszy PPK w TFI PZU wyniosła 2,44 mld zł na koniec 2022 roku wobec 1,36 mld zł na koniec 2021 roku, co oznacza wzrost o 79% r/r. Łącznie na koniec 2022 roku, TFI PZU miało zawartych 103 436 umów o zarzadzanie PPK do których przystąpiło 712 820 pracowników.
Natomiast w ramach 540 PPE prowadzonych przez TFI PZU uczestniczyło 187 772 pracowników, którzy łącznie na koniec 2022 roku zgromadzili oszczędności o wartości 5,76 mld zł.
PTE PZU zarządza:
- otwartym funduszem emerytalnym OFE PZU „Złota Jesień”;
- dobrowolnym funduszem emerytalnym DFE PZU.
OFE PZU „Złota Jesień” należy do największych uczestników rynku funduszy emerytalnych w Polsce. Na koniec 2022 roku OFE PZU był trzecim co do wielkości funduszem emerytalnym zarówno pod względem liczby członków, jak i wartości aktywów netto:
- fundusz miał 2 228 933 członków, tj. 15,0% wszystkich uczestników otwartych funduszy emerytalnych;
- aktywa netto wynosiły ponad 21,2 mld zł, czyli 13,6% ogólnej wartości aktywów działających w Polsce otwartych funduszy emerytalnych.
Źródło: KNF
Na koniec 2022 roku DFE PZU prowadził 41,2 tys. rachunków IKZE, na których były zgromadzone aktywa o wartości 514,1 mln zł. Tym samym fundusz utrzymał pozycję lidera w segmencie dobrowolnych funduszy emerytalnych.
Dystrybucja i obsługa
TFI PZU pozyskuje aktywa pod zarządzanie w ramach czterech modeli biznesowych:
- pierwszy, w dalszym ciągu najistotniejszy, to pozyskiwanie środków w ramach wzmacniania pozycji na rynku emerytalnym w ramach PPE i PPK, których aktywa przekroczyły łącznie 8 mld zł;
- drugi model zakłada współpracę z podmiotami zewnętrznymi, takimi jak banki, domy maklerskie, ubezpieczyciele oraz firmy niezależnego doradztwa finansowego (IFA’s), które dystrybuują fundusze TFI PZU klientom detalicznym i instytucjonalnym. Model dystrybucji zewnętrznej został uruchomiony w 2011 roku i dynamicznie rozwija swój zakres przez pozyskanie nowych partnerów w kanałach tradycyjnych i zdalnych. Na koniec 2022 roku w tym kanale TFI współpracowało z 23 instytucjami;
- trzeci model, zakłada wykorzystanie własnych i partnerskich sieci powiązanych z PZU – sieć oddziałów ubezpieczeniowych PZU, banki wchodzące w skład Grupy PZU (Bank Pekao i Alior Bank) oraz własna sieć sprzedaży TFI.
- czwarty, najmłodszy model dystrybucji, to uruchomiona w 2018 roku platforma internetowa wraz z pierwszym w Polsce parasolem funduszy pasywnych, w którego skład na koniec 2022 roku wchodziło 16 klas aktywów.
Ważnym projektem, który został zrealizowany w listopadzie 2022 roku był finalny etap procesu migracji procesów obsługi z dotychczasowego systemu operacyjnego Agenta Transferowego, na nowy system.
Internetowy serwis inPZU.pl uruchomiony w 2018 roku umożliwia klientom samodzielne inwestowanie w pierwsze w Polsce w pełni autorskie fundusze pasywne. Platforma jest dostępna przez całą dobę, zarówno w wersji desktopowej jak i na dowolnym urządzeniu mobilnym, a od 2020 roku dostępna jest również jej wersja angielskojęzyczna. W serwisie inPZU można porównać fundusze, definiować cele inwestycyjne i je personalizować. inPZU pozwala również wyszukać fundusze i gotowe portfele modelowe, a także opłacić zlecenie online. Z platformy mogą korzystać klienci indywidualni i instytucjonalni. Jest to atrakcyjne narzędzie zarówno dla zaawansowanych inwestorów, jak i osób, które dopiero zaczynają inwestować swoje oszczędności.
W I połowie 2022 roku została wdrożona nowa metoda identyfikacji tożsamości klienta – wideoweryfikacja uwzględniająca wszystkie dokumenty tożsamości. W listopadzie 2022 roku zakończono projekt migracji obsługi rejestrów i produktów ze starego serwisu transakcyjnego (SSI) na platformę inPZU, co pozwoliło na obsługę posprzedażową wszystkich produktów TFI w jednym internetowym serwisie transakcyjnym, pod jednym loginem i hasłem.
Na koniec 2022 roku z serwisu inPZU.pl korzystało ponad 117 000 aktywnych użytkowników.
Wpłaty do OFE PZU pochodzą ze składek na ubezpieczenie emerytalne, które przekazywane są przez ZUS, zgodnie z decyzją ubezpieczonego, w ramach II filaru systemu emerytalnego.
Pozyskiwanie klientów w ramach IKZE w DFE PZU prowadzone jest za pośrednictwem pięciu kanałów dystrybucji:
- PZU Życie;
- Banku Pekao;
- PZU CO;
- własnej sieci sprzedaży PTE PZU;
- Internetu.
Narzędziem służącym do zawierania umów w Internecie jest kreator umów dostępny pod adresem https://www.pzu.pl/kampania/inwestycje/ikze Dzięki temu rozwiązaniu klienci w łatwy sposób mogą otworzyć IKZE bez konieczności wysyłania dokumentów. Działania sprzedażowe prowadzone w 2022 roku wskazują, że pomimo kolejnych zagrożeń występujących po okresie pandemii, kanały dystrybucji w postaci oddziałów PZU Życie i Banku Pekao, zapewniające bezpośredni kontakt z klientem, charakteryzują się największym potencjałem sprzedażowym.
W ciągu 2022 roku prowadzone były działania edukacyjne związane z komunikacją limitów wpłat na IKZE, informacją o możliwości skorzystania z ulgi podatkowej oraz budowaniem świadomości zabezpieczenia emerytalnego i oszczędzania na emeryturę.
Czynniki, w tym zagrożenia i ryzyka, które mogą mieć wpływ na działalność funduszy inwestycyjnych, Pracowniczych Planów Kapitałowych i funduszy emerytalnych w 2023 roku
Kondycja rynku funduszy inwestycyjnych i Pracowniczych Planów Kapitałowych oraz ich wyniki będą zależeć przede wszystkim od:
- sytuacji geopolitycznej i makroekonomicznej (w tym tempa wzrostu gospodarczego, stopy bezrobocia i inflacji w Polsce i Europie), która wpływa na kondycję finansową przedsiębiorstw i gospodarstw domowych;
- działań banków centralnych (System Rezerwy Federalnej – FED, Europejski Bank Centralny – ECB, Bank of Japan, People’s Bank of China), które determinują globalną podaż pieniądza i płynność na rynkach finansowych;
- wpływu poziomu i zamian stóp procentowych NBP zarówno na rynek obligacji jak i cały rynek kapitałowy w Polsce;
- absorbcji przez gospodarkę sytuacji związanej z wysoką inflacją, która będzie miała wpływ na dynamikę wzrostu gospodarczego w Polsce;
- skłonności do lokowania oszczędności w rozwiązaniach o charakterze inwestycyjnym i długoterminowym, w sytuacji podwyższonej inflacji oraz wyższych kosztów obsługi zadłużenia;
- partycypacji uczestników Pracowniczych Planów Kapitałowych w pierwszym procesie autozapisu do PPK, który nastąpi w I półroczu 2023 roku.
Główne wyzwania dla rynku funduszy emerytalnych to:
- koniunktura na rynku kapitałowym, a w szczególności na Giełdzie Papierów Wartościowych, na którą wpływ ma przebieg wojny w Ukrainie i wpływająca na wartość aktywów funduszy oraz wysokość opłat pobieranych przez PTE za zarządzanie;
- aktywna alokacja aktywów w związku z rosnącymi stopami procentowymi;
- aktywny udział w pracach nad poprawą efektywności funkcjonowania III filaru systemu emerytalnego i tym samym zwiększenia jego atrakcyjności, jak również kształtowanie w świadomości społecznej potrzeby dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę.