59.9 Konflikt w Ukrainie

Z uwagi na inwazję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę i trwający od 24 lutego 2022 roku konflikt zbrojny Zarząd PZU dokonał oceny wpływu zaistniałej sytuacji na działalność operacyjną, ciągłość działania, sytuację finansową oraz kontynuację działalności przez Grupę PZU.

W efekcie tej analizy oraz ze względu na obniżenie ratingu Ukrainy, Grupa PZU ujęła w skonsolidowanym rachunku zysków i strat min.:

• zwiększone odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych dla inwestycyjnych (lokacyjnych) aktywów finansowych w wysokości 53 mln zł;
• odpisy z tytułu utraty wartości należności w wysokości 41 mln zł.

Na 31 grudnia 2022 roku łączne aktywa netto (aktywa pomniejszone o zobowiązania i skorygowane o wzajemne udziały między PZU Ukraina i PZU Ukraina Życie) trzech spółek działających w Ukrainie (PZU Ukraina, PZU Ukraina Życie oraz LLC SOS Services Ukraine wyniosły 25 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 70 mln zł).

Aktywa (po wyłączeniu wzajemnych udziałów pomiędzy PZU Ukraina i PZU Ukraina Życie) tych spółek objęte konsolidacją wyniosły 391 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 554 mln zł), w tym m.in.:

• inwestycyjne (lokacyjne) aktywa finansowe to 207 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 322 mln zł), z czego 78 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 159 mln zł) to instrumenty emitowane przez rząd Ukrainy, a 129 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 163 mln zł) depozyty terminowe;
• udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych to 49 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 134 mln zł), z tego 32 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 47 mln zł) stanowił udział PZU.

Zobowiązania spółek wyniosły 366 mln zł (31 grudnia 2021 roku: 484 mln zł), w tym:

• rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 318 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 414 mln zł);
• pozostałe zobowiązania 48 mln zł (na 31 grudnia 2021 roku: 70 mln zł).

Banki z Grupy PZU posiadały na 31 grudnia 2022 roku 294 mln zł bankowych ekspozycji kredytowych (na 31 grudnia 2021 roku: 335 mln zł) oraz 107 mln zł bankowych zaangażowań pozabilansowych (na 31 grudnia 2021 roku: 317 mln zł) wobec podmiotów, które są rezydentami w Ukrainie, Rosji lub Białorusi.

Poza wymienionymi powyżej aktywami spółek prowadzących działalność w Ukrainie i zaangażowań w Alior Banku oraz Pekao, Grupa PZU nie posiadała istotnych ekspozycji na rynki objęte działaniami wojennymi lub sankcjami. Wszystkie posiadane na 31 grudnia 2021 roku obligacje wyemitowane przez rządy Rosji (90 mln zł), Białorusi (1,6 mln zł) i Ukrainy (4 mln zł) zostały sprzedane do 3 marca 2022 roku (zrealizowana strata wyniosła 13 mln zł i obciążyła skonsolidowany rachunek zysków i strat Grupy PZU w I kwartale 2022 roku).

Obowiązujący od 24 lutego 2022 roku stan wojenny na terytorium całej Ukrainy oraz prowadzone aktywne działania wojenne na wschodzie i południu kraju, a także przeprowadzanych ataków powietrznych na całym terytorium powodują, że spółki ukraińskie z Grupy PZU pracują z uwzględnieniem wojennych uwarunkowań:

• procesy operacyjne są prowadzone z bieżącym dopasowaniem do stanu faktycznego, wszystkie ważne procesy są realizowane (w trybie stacjonarnym i zdalnym), przy zapewnieniu kontynuacji i realizacji procesów krytycznych, wszystkie systemy IT są dostępne;
• Ukrainę podzielono na trzy strefy – czerwoną (terytoria okupowane – zakaz zawierania umów), niebieską (terytoria sąsiadujące z okupowanymi lub odbite z rąk Federacji Rosyjskiej – zawieranie umów pod ścisłą kontrolą underwriterów) i zieloną (zachodnia i centralna część Ukrainy – brak ograniczeń dla sprzedaży);
• procesy sprzedażowe PZU Ukraina prowadzone są w ograniczonym zakresie – placówki są zamknięte wszędzie tam, gdzie są prowadzone działania wojenne, spółka prowadzi sprzedaż zarówno ubezpieczeń nowych, jak i wznowionych we wszystkich trzech głównych liniach biznesowych (w ubezpieczeniach komunikacyjnych, mienia i osobowych) przez wszystkie kanały. W 2022 roku największy udział w sprzedaży miały ubezpieczenia komunikacyjne – obowiązkowego OC, Zielonej Karty i AC oraz ubezpieczenia zdrowotne i turystyczne (wypadkowe);
• procesy sprzedażowe w zakresie nowego biznesu PZU Ukraina Życie były początkowo wstrzymane we wszystkich kanałach sprzedaży, jednak od czerwca 2022 roku spółka wznowiła sprzedaż przez kanał bankowy produktów krótkoterminowych z ograniczonym ryzykiem oraz z dodatkowymi ograniczeniami terytorialnymi dotyczącymi zawierania umów ubezpieczenia i kwot ubezpieczenia, a od lipca 2022 roku powróciła do sprzedaży polis nowego biznesu niewymagających underwritingu, z ograniczeniami w zakresie ryzyka i sum ubezpieczenia, w kanałach sprzedaży agencyjnym i brokerskim;
• zapewniona jest funkcjonalność pełnego cyklu obsługi szkód – w PZU Ukraina Życie realizowane są wypłaty z kompletną dokumentacją oraz realizowanie są w miarę możliwości wypłaty sumy odstąpienia. PZU Ukraina realizuje wypłaty z ubezpieczenia AC i OC, zgodnie z warunkami umów ubezpieczeniowych i obowiązującego ustawodawstwa – spółka realizuje wypłaty tylko w przypadku posiadania kompletu dokumentów, przy czym ogłoszenie stanu wojennego w całym kraju wyłącza odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkody powstałe w wyniku działań wojennych;
• centrum kontaktowe i infolinia działają bez zakłóceń (LLC SOS Services Ukraine);
• spółki utrzymują politykę kadrową, zapewniającą dopasowanie stosunków pracy do stanu faktycznego pracowników nieświadczących pracy, zmobilizowanych, przebywających za granicą, którym aktualnie spółki nie mogą zaproponować pracy z uwagi na ograniczoną działalność, stosują „zawieszenie umowy o pracę” – zgodnie z przepisami wynikającymi z ustawy z 15 marca 2022 roku „O organizacji stosunków pracy podczas stanu wojennego”;
• płynność finansowa spółek jest zapewniona, a zobowiązania pracownicze oraz inne zobowiązania, w tym administracyjne i podatkowe, w miarę możliwości technicznych są obsługiwane na bieżąco;

• spółki zrewidowały zarządzanie płynnością, zwiększając wartość gotówki utrzymywanej na rachunkach bieżących i krótkoterminowych depozytów w bankach należących do zagranicznych grup bankowych;
• spółki skupiają się na zapewnieniu cyberbezpieczeństwa, bezpieczeństwa informacji oraz bezpieczeństwa fizycznego serwerów.

Dodatkowo, NBU wprowadził od 24 lutego 2022 roku i utrzymuje ograniczenia wpływające na prowadzenie działalności na terenie Ukrainy, w tym:

• tymczasowy zakaz zakupu walut obcych;
• zakaz międzynarodowych transferów środków pieniężnych z

Pod koniec 2022 roku NBU złagodził powyższe ograniczenia, m.in.: postanowił częściowo znieść zakaz płatności międzynarodowych z reasekuracji na rzecz nierezydentów. Ubezpieczyciel wykorzystujący reasekurację, by wykonać płatność zagraniczną, zobowiązany był uzyskać każdorazowo uprzednią zgodę NBU, który przed jej wydaniem bada spełnianie szeregu wymogów (m.in. przejrzysta struktura własnościowa, nieskazitelna reputacja biznesowa, przestrzeganie współczynników wypłacalności i adekwatności kapitałowej oraz ryzykowności operacji). 18 stycznia 2023 roku PZU Ukraina otrzymała od NBU potwierdzenie spełniania przewidzianych w Uchwale NBU warunków oraz jednorazową zgodę na spłatę części zobowiązań reasekuracyjnych na rzecz wskazanych nierezydentów. W ramach uzyskanej zgody PZU Ukraina pomiędzy 27 stycznia a 2 lutego 2023 roku spłaciła część zobowiązań reasekuracyjnych.

14 lutego 2023 roku weszła w życie Uchwała NBU z 10 lutego 2023 roku, na mocy której ubezpieczyciele mogą regulować międzynarodowe zobowiązania reasekuracyjne (z wyjątkiem obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych), po wpisaniu na listę ubezpieczycieli uprawnionych do wykonywania operacji w zakresie reasekuracji z reasekuratorami niebędącymi rezydentami. Ubezpieczyciel może zostać wpisany na tę listę pod warunkiem spełnienia wskazanych wymogów w dniu złożenia wniosku do NBU i w okresie znajdowania się na tej liście, potwierdzonych decyzją wydaną przez NBU o ich spełnieniu. PZU Ukraina spełnia wymogi i 17 lutego 2023 roku złożyła wniosek do NBU w sprawie umieszczenia na ww. liście ubezpieczycieli i uchwałą z 13 marca 2023 roku została wpisana na tę listę.

Ponadto, w ramach tzw. „wojennych regulacji” rynku, 6 marca 2022 roku NBU podjął uchwałę nr 39 w sprawie regulacji działalności uczestników rynku pozabankowych usług finansowych, pozabankowych grup finansowych, uczestników rynku płatniczego, przedsiębiorstw windykacyjnych oraz osób prawnych posiadających zezwolenie na świadczenie usług w zakresie transportu wartości pieniężnych na rzecz banków, na mocy której w okresie stanu wojennego nie będą stosowane sankcje za naruszenie regulacyjnych kryteriów i standardów adekwatności kapitałowej, wypłacalności, płynności, rentowności, jakości aktywów i ryzyka działalności ubezpieczyciela.

Stan wojenny został przedłużony do 20 maja 2023 roku.

Dodatkowo, agencje ratingowe w ciągu 2022 roku kilkukrotnie zmieniały ratingi Ukrainy. Aktualne ratingi przedstawiają się następująco:

• od 19 sierpnia 2022 roku wg agencji ratingowej S&P Global Ratings długoterminowy i krótkoterminowy rating państwowy Ukrainy w walucie obcej jest na poziomie odpowiednio CCC+/C;

• od 17 sierpnia 2022 roku wg agencji ratingowej Fitch Ratings rating dla długoterminowych i krótkoterminowych zobowiązań walutowych (potwierdzony 20 stycznia 2023 roku) jest na poziomie CC/C;

• od 10 lutego 2023 roku wg agencji ratingowej Moody’s Investors Service długoterminowy rating rządu Ukrainy w walutach obcych i w hrywnie, jak również rating niezabezpieczonego zadłużenia w walutach obcych został obniżony do Ca z Caa3, a perspektywa została zmieniona z negatywnej na stabilną.

Ze względu na wymienione nadzwyczajne okoliczności, spółki ukraińskie Grupy PZU nie zrealizowały założonych na 2022 rok planów sprzedażowych. Na dzień podpisania skonsolidowanego sprawozdania finansowego określenie możliwości utrzymania ciągłości działania (materializacja ryzyka pełnej utraty zdolności operacyjnych) spółek ukraińskich Grupy PZU jest obarczone niepewnością, ze względu na możliwość m. in:

• długofalowego utrzymywania się oraz eskalacji działań wojennych (ok. 16% obszaru Ukrainy objęte jest działaniami wojennymi);
• kontynuacji ostrzału z broni dalekiego zasięgu obiektów cywilnych i wojskowych, w tym obiektów infrastruktury krytycznej, co prowadzi do znacznych strat wśród ludności oraz zakłóceń w dostawach usług komunalnych, takich jak energia, ogrzewanie i zaopatrzenie w wodę;
• braku dostępu do kluczowych systemów, w tym poprzez zniszczenie infrastruktury fizycznej spółek;
• zaprzestania przez system bankowy Ukrainy obsługi wszelkich wewnętrznych transferów środków pieniężnych;
• niedostępności pracowników.

Grupa PZU na bieżąco analizuje zmiany sytuacji i rozpatruje przyszłe scenariusze rozwoju wydarzeń. Ze względu na sytuację w Ukrainie wycena aktywów i zobowiązań (w szczególności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych) spółek ukraińskich wymaga przyjęcia szeregu założeń i obarczona jest istotną niepewnością.